Herdenking zondag 4 mei

Dames en heren, jongens en meisjes, inwoners van Wassenaar,

Vanavond zijn we hier samengekomen. In stilte. In verbondenheid. In herinnering.

Op deze plek, bij dit monument, herdenken wij de mensen die hun leven hebben gegeven. Burgers, soldaten, verzetsmensen – vrouwen, mannen, kinderen – die het hoogste offer brachten, in de donkerste periodes uit onze geschiedenis.

We staan stil bij hen, bij wat zij meemaakten. Maar we doen dat niet alleen om terug te kijken. We herdenken ook omdat het ons iets leert over vandaag. Over onze eigen tijd. Over wat het betekent om vrij te zijn, en hoe kwetsbaar vrijheid kan zijn.

De afgelopen weken heb ik lessen mogen geven op de Nutsschool en de Sint Jozefschool, aan groepen 7 en 8. We hebben gesproken over de Tweede Wereldoorlog, over herdenken, en over vrijheid. En ik kan u zeggen: het gaf me hoop. Want ik zag kinderen die oprecht wilden begrijpen, die vragen stelden, die voelden dat het niet zomaar geschiedenis is – maar ons verhaal.

Want dat is het. Het is het verhaal van Wassenaar. Van onze ouders, grootouders, buren. Van mensen die in dit dorp leefden, hoopten, huilden, vochten en verloren.

Wassenaar heeft veel gezien in de oorlogsjaren. De eerste V2-raket die ooit op Engeland werd afgevuurd, vertrok op 8 september 1944 vanaf de Lijsterlaan. Even later stortte hij neer in Londen, met dodelijke gevolgen. Een tweede raket werd vrijwel gelijktijdig gelanceerd vanaf de kruising van de Koekoekslaan en de Schouwweg.

U moet zich voorstellen: het was een warme zomeravond. En ineens – een oorverdovend geraas, vuur in de lucht, paniek op straat. Mensen doken onder tafels, vluchtten de kelders in. Het onbekende maakte het beangstigend. Het was het begin van een nieuw hoofdstuk in de oorlog – één waarin het dorp zelf, Wassenaar, lanceerplaats werd van een meedogenloos wapen. En daarmee ook ongewild onderdeel van de pijn aan de overkant van het Kanaal.

En het bleef niet bij die ene dag. De oorlog raakte Wassenaar op talloze manieren. We denken aan al die mensen die zijn vermoord op de Waalsdorpervlakte, aan de Franse commando’s die jaarlijks herdacht worden bij de Wassenaarse Slag, aan de bezetting van vliegveld Valkenburg. Aan de voedseldroppings op Renbaan Duindigt; als een sprankje hoop in een winter vol honger.

En we denken aan de Stolpersteine – die kleine messing steentjes in de stoep, voor huizen van Joodse dorpsgenoten die zijn weggevoerd. Mensen met namen, gezichten, levens. Het is belangrijk dat ze er liggen. Opdat we letterlijk stil blijven staan bij wat er gebeurde.

Vanavond herdenken we hen ook.

En dat herdenken gaat verder dan namen alleen. Het gaat om verhalen. Soms groot, soms klein. Maar altijd aangrijpend.

Zoals het verhaal van mevrouw Zwaantje Knuppe-Mulder. Begin mei 1940 werd zij geraakt door een scherf van een bom. Zij was het eerste oorlogsslachtoffer van ons dorp. Ze werd begraven aan de Schouwweg, de begraafplaats die verdween in de jaren 80.

Of een verhaal dichter bij mijzelf. Mijn oma wandelde aan het eind van de oorlog nabij het Kerkehout, langs de Rijkstraatweg, met de kinderwagen waarin mijn vader als baby lag. Een jachtvliegtuig vloog laag over en plots vlogen de granaatscherven in het rond. Mijn oma zocht dekking en beschutting in het groen. Desondanks kwam er een exposief in de kinderwagen terecht. Maar… die  ging gelukkig niet af. Wat als dat anders was geweest? Dan stond ik hier vanavond niet. 

Dat soort momenten brengen de oorlog ineens heel dichtbij.

Daarom ben ik dankbaar dat we de afgelopen tijd het monument aan de Schouwweg hebben kunnen renoveren. En dat er een nieuwe plaquette is geplaatst, waarop alle slachtoffers uit Wassenaar recht wordt gedaan. Via een QR-code kunt u het namenboek inzien. Het is een eerbetoon aan hen – en een manier om hun herinnering levend te houden.

Want herdenken is meer dan een ceremonie. Het is een opdracht. Een oproep. Aan ons allemaal.

Ik werd laatst geraakt door een uitspraak van een hoogleraar aan de VU, die geluk en welbevinden onderzoekt. Zij zei:

“Weerbaarheid is een essentieel onderdeel van geluk.”

En ik dacht: wat een actuele, misschien wel urgente gedachte.
Want hoe weerbaar zijn wij – als samenleving, als dorp, als mens?

Wat hebben wij nodig om weerbaar te zijn?
In een tijd van oorlog dichtbij, van dreiging, van desinformatie, van spanningen die tot in onze eigen woonkamers doordringen.

Misschien begint het bij verbondenheid.
Bij elkaar opzoeken.

Laten we elkaar de volgende vraag eens stellen:
“Wat heb jij nodig om weerbaar te zijn?”

Als familie. Als vrienden. Als buren. Als gemeenschap.

Want Wassenaar heeft niet alleen een bewogen geschiedenis – het heeft ook een sterke toekomst. We zijn gezegend met veel kennis, creativiteit en ondernemerschap. Laten we die krachten bundelen. Laten we onze talenten mobiliseren. Niet alleen om te herdenken – maar ook om te bouwen.

Bruggen bouwen in plaats van muren. Bouwen aan vrede. Aan veerkracht. Aan vrijheid.

Want vrijheid is nooit vanzelfsprekend. Het is iets waar mensen voor gestorven zijn. Iets waarvoor mensen hun stem verhieven, hun huis verlieten, hun leven op het spel zetten.

En wij… wij zijn hun erfgenamen.
Laten we hen eren. Door te herinneren. Door te vertellen. En vooral: door te leven in vrijheid, met verantwoordelijkheid.

Opdat wij nooit vergeten.

Dank u wel.